Η σημαντικότερη περιβαλλοντική & κοινωνική κρίση στην Ιστορία της Ανθρωπότητας
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Ορισμός
Αιτίες της Κλιματικής Κρίσης
Αλλαγή Πορείας
Επιστημονικές Αποδείξεις για την Ανθρωπογενή Κλιματική Κρίση
Φυσικές μεταβολές στην θερμοκρασία της γης
Αύξηση της θερμοκρασίας των ωκεανών
Βασικά Χαρακτηριστικά της Κλιματικής Μεταβολής
Πού συνοψίζεται ο «Δεκάλογος» στης παγκόσμιας κλιματικής κρίσης
Οι επιπτώσεις της Κλιματικής Μεταβολής στην Ελλάδα
Η ιστορία της παγκόσμιας κλιματικής πολιτικής
Συχνές Ερωτήσεις για την Κλιματική Κρίση
Ορισμός
Ο όρος «κλιματική κρίση» χρησιμοποιείται τα τελευταία χρόνια κατά κόρο, πολλές φορές εσφαλμένα ή ως άλλοθι για να δικαιολογηθούν ευρείες καταστροφές και απώλειες ανθρώπινων ζωών από την ανεπαρκή προετοιμασία της Διοίκησης.
Δυστυχώς, οι περισσότεροι άνθρωποι, μεταξύ αυτών και οι κυβερνώντες, αγνοούν το ακριβές περιεχόμενο αυτής της πολύ σημαντικής φράσης.
Ας δούμε λοιπόν τι σημαίνουν ακριβώς οι όροι “Κλιματική Κρίση”, “Κλιματική Αλλαγή” ή “Κλιματική Μεταβολή”.
Ο ορθός όρος θα έπρεπε να είναι “Ανθρωπογενής Κλιματική Μεταβολή”, αφού ως κύρια αιτία της έχει αποδειχθεί ότι είναι οι εκτεταμένες επεμβάσεις του ανθρώπου στη βιόσφαιρα, δηλαδή στο υπέδαφος, το έδαφος, το υδατικό δυναμικό και την ατμόσφαιρα της γης. Η λέξη “μεταβολή” σημαίνει ότι μπορεί να έχουμε αναίρεσή της, εφόσον αναιρεθούν και οι αιτίες της, η λέξη κρίση δηλώνει ότι πλέον έχουμε μπει στη φάση που οι συνέπειές της είναι πολύ σημαντικές και συνιστούν παγκόσμια απειλή. Ο όρος «κλιματική αλλαγή» είναι μάλλον αδόκιμος, αφού παραπέμπει σε μόνιμες και μη αντιστρεπτές διαδικασίες.
Αιτίες της Κλιματικής Κρίσης
Βάση της Κλιματικής Κρίσης είναι το Φαινόμενο Θερμοκηπίου και η συσσώρευση επιβαρυντικών παραγόντων ανθρωπογενούς προέλευσης στη βιόσφαιρα.
Η κυριότερη αιτία της ρύπανσης της ατμόσφαιρας και της δημιουργίας του Φαινομένου του Θερμοκηπίου ανάγεται στη χρήση ορυκτών καυσίμων και στη συσσώρευση CO2 και των λοιπών λεγόμενων “αερίων θερμοκηπίου” στην ατμόσφαιρα. Δηλαδή η παραγωγή ενέργειας (ηλεκτρική, χημική, για μεταφορές, για τη βιομηχανία, για τη θέρμανση κτηρίων κλπ) ευθύνεται κυρίως για την κλιματική κρίση που περνάμε.
Η εκτεταμένη κτηνοτροφία αποτελεί τη δεύτερη πιο σημαντική αιτία, λόγω της παραγωγής μεγάλων ποσοτήτων μεθανίου, του οποίου η δραστικότητα είναι πολλαπλάσια σε σχέση με αυτήν του CO2. Η παγκόσμια κτηνοτροφία, χρησιμοποιεί το 75% των καλλιεργήσιμων εδαφών της γης και παράγει μόνο το 17% της διατροφής του ανθρώπου, πρόκειται δηλαδή για έναν ιδιαίτερα αντι-παραγωγικό τομέα ανθρώπινης δραστηριότητας. Βεβαίως και η συμβατική γεωργία συμμετέχει στην υπερβολική ενεργειακή κατανάλωση και συνεπώς στην παραγωγή αερίων θερμοκηπίου, όμως στο θέμα αυτή η συμβολή της είναι αρκετά μικρότερη, κυρίως συμβάλλει στη συσσώρευση βλαπτικών ουσιών στο ανθρώπινο σώμα και στο περιβάλλον και επιδρά αρνητικά στη βιοποικιλότητα.
Είναι παγκόσμια αποδεκτό ότι, αν δεν αλλάξουμε πορεία, ο ανθρώπινος πολιτισμός και ένα μέρος του πλανήτη θα καταστραφεί. Όμως είναι ταυτόχρονα υπερφίαλο να πιστεύουμε ότι μπορούμε με τις περιβαλλοντικές επιδράσεις μας να καταστρέψουμε τον πλανήτη, αυτό μπορούμε να το κάνουμε, ίσως, μόνο με ταυτόχρονη χρήση όλων των αποθεμάτων πυρηνικών όπλων που διαθέτουμε. Η προσέγγισή μας είναι σαφώς ανθρωποκεντρική, δηλαδή μας ενδιαφέρει η συνέχιση του ανθρώπινου πολιτισμού σε αρμονία με τη φύση και τα άλλα όντα που φιλοξενούνται στη γη.
Αλλαγή Πορείας
Πώς, λοιπόν, πρέπει να αλλάξουμε πορεία ? Προς τα πού να πάμε ?
Είναι απλό : πρέπει να σταματήσουμε όσα μας έφεραν ας εδώ.
Επομένως, ας δούμε αρχικά τι αλλαγές κάναμε από το 1950 έως σήμερα σε πλανητικό επίπεδο :
Τριπλασιάστηκε ο ανθρώπινος πληθυσμός, προσεγγίζουμε πλέον τα 8 δις άτομα.
Το μεγαλύτερο ποσοστό της ανθρωπότητας ζει πλέον σε πόλεις.
Τετραπλασιάσθηκε η αγροτική παραγωγή.
Πενταπλασιάσθηκε η παραγωγή και κατανάλωση ενέργειας.
Πενταπλασιάσθηκε η κατανάλωση νερού.
Δεκαπλασιάστηκε η παγκόσμια οικονομία.
Αυτά είναι μεγέθη που δεν “τα αντέχει” ο πλανήτης μας. Έχει υπολογιστεί ότι για να μπορέσουμε να ζούμε με τα παραπάνω χαρακτηριστικά χωρίς να απειλούμε το περιβάλλον, θα έπρεπε να έχουμε έναν πλανήτη περίπου τριπλάσιο απόσο η γη, χρειαζόμαστε δηλαδή τρείς πλανήτες για να επιβιώσουμε. Επειδή, λοιπόν, τρεις πλανήτες δεν έχουμε διαθέσιμους, αυτό που αναγκαστικά πρέπει να κάνουμε, είναι να μειώσουμε τις ανάγκες και τις καταναλώσεις μας και οπωσδήποτε να αλλάξουμε την ποιότητα του τρόπου ζωής μας. Βεβαίως, τα παραπάνω αφορούν κυρίως στις «ρυπογόνες» περιοχές του πλανήτη, δηλαδή τις ΗΠΑ, την Ευρώπη, τη Ρωσία, την Κίνα, την Αυστραλία και πρόσφατα την Ινδία και ορισμένες ακόμη αναπτυσσόμενες χώρες. Δυστυχώς, οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής θα είναι έντονες και μάλιστα πολύ άδικα εντονότερες και στις υπόλοιπες περιοχές της γης που ελάχιστα συμμετέχουν στον δυτικό καταναλωτικό τρόπο ζωής.
Επιστημονικές Αποδείξεις για την Ανθρωπογενή Κλιματική Κρίση
Οι «αρνητές» της «ανθρωπογενούς κλιματικής κρίσης» διατείνονται ότι το κλίμα στη γη πάντοτε άλλαζε εξαιτίας διαφόρων παραγόντων και ότι η τρέχουσα κλιματική κρίση δεν έχει να κάνει με τον ανθρώπινο πολιτισμό. Αυτή η θέση έχει μεγάλη στήριξη από το πετρελαϊκό λόμπυ.
Τι κάνει, λοιπόν, την επιστημονική κοινότητα να έχει σε ποσοστό άνω του 99% την άποψη της «ανθρωπογενούς κλιματικής κρίσης» ? Σημειώνεται ότι σ΄ αυτήν την επιστημονική κοινότητα συγκαταλέγονται όχι μόνο μεγάλοι και πιθανώς ελεγχόμενοι οργανισμοί (NASA, IPCC, UN, EAS) αλλά και εκατοντάδες μικρότερα και ανεξάρτητα ινστιτούτα από όλες τις χώρες του κόσμου, όπως Κίνα, Ινδία, Βραζιλία, Αυστραλία, Περσία, Καμπτότζη κλπ.
Από το 1880 υπάρχει συστηματική καταγραφή της θερμοκρασίας της ατμόσφαιρας, αλλά και άλλων κλιματικών παραμέτρων της, όπως πχ της υγρασίας, των κινήσεων των αέριων μαζών, της συγκέντρωσης CO2 και των άλλων αερίων που συνιστούν τη γήινη ατμόσφαιρα κλπ. Το πλέον ανησυχητικό στις καταγραφές αυτές αποτελεί η αύξηση του CO2, παρόμοιά της δεν έχει καταγραφεί τα τελευταία 800.000 χρόνια, κινούμαστε πλέον σε συγκεντρώσεις πάνω από 400 ppm, ενώ η συνήθης συγκέντρωση πριν την βιομηχανική επανάσταση ήταν κοντά στα 300 ppm. Ο υπολογισμός αυτών των παραμέτρων για τις προϊστορικές περιόδους της γης βασίζεται σε διάφορες και εν τέλει διασταυρωμένες και μη αμφισβητήσιμες επιστημονικές έρευνες.
Η αύξηση του CO2 στην ατμόσφαιρα συνδέεται άμεσα με την θερμοκρασία της, λόγω του προαναφερθέντος φαινομένου του θερμοκηπίου. Τα τελευταία 10 χρόνια, η μέση θερμοκρασία κάθε επόμενου έτους είναι ρεκόρ θερμοκρασίας στην ιστορία του πλανήτη και ταυτόχρονα ρεκόρ συγκέντρωσης CO2. Αυτό δεν αποδεικνύει απλά τη θεωρία για άμεση σύνδεση CO2 – Θερμοκρασίας Γης αλλά και για το πολύ ανησυχητικό φαινόμενο ότι έχουμε μπει πλέον στο εκθετικό τμήμα της καμπύλης αύξησης της θερμοκρασίας της. Γενικά, όλες οι ερευνητικές και θεωρητικές μελέτες που έγιναν από την επιστημονική κοινότητα από το 1960 και μετά, επιβεβαιώνονται σε μεγάλο βαθμό από τις μετρήσεις των δύο τελευταίων δεκαετιών. Έχουν γίνει μάλιστα και μοντέλα προσομοίωσης από το 1990 που έχουν προβλέψει με ακρίβεια τη σχέση CO2 ατμόσφαιρας – Θερμοκρασίας Πλανήτη, την αύξηση της θερμοκρασίας της τροπόσφαιρας της γης, τη μείωση της θερμοκρασίας της στρατόσφαιρας καθώς και την τροποποίηση στην παγκόσμια φυσική κυκλοφορία του αέρα και των ωκεανών. Όλα έχουν επιβεβαιωθεί με μεγάλη ακρίβεια.
Το υπόλοιπο 1% των «σκεπτικιστών επιστημόνων και μη» βασίζεται κυρίως στην αμφισβήτηση αυτής καθαυτής της αναλυτικής επιστημονικής μεθόδου (πώς μπορεί να είναι σίγουρη η επιστήμη για το τι έχει συμβεί πριν εκατομμύρια χρόνια στη γη), στο γεγονός ότι παρατηρείται όντως και αντίστροφη αιτιότητα στη σχέση CO2 – T, σε παρανοήσεις, απλοϊκές σκέψεις ή αναλύσεις που δεν έχουν καμία επιστημονική βάση ή άλλη τεκμηρίωση, αλλά διαθέτουν μια πολύ ισχυρή οικονομική : αυτή του λόμπυ των εταιρειών πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Φυσικές μεταβολές στην θερμοκρασία της γης
Όντως, η μέση θερμοκρασία της γης και γενικά το κλίμα στις διάφορες ζώνες της, μεταβάλλεται με την πάροδο του χρόνου. Αλλά, οι μεταβολές αυτές διαδραματίζονται σε μια κλίμακα χρόνου που μετράει δεκάδες ή εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια και αυτό είναι το λεπτό σημείο που χρειάζεται να γίνει κατανοητό. Αν θεωρήσουμε την τρέχουσα αύξηση της θερμοκρασίας της γης σε μια κλίμακα χρόνου παγετώνων, τότε η αύξηση αυτή τρέχει με υπερηχητική ταχύτητα σε σχέση με τις άλλες φυσικές μεταβολές.
Αναφέρουμε παραδειγματικά τα εξής φαινόμενα :
Εξαιτίας μικρών μεταβολών στην ελλειπτική τροχιά της γης καθώς και της ταλάντωσης του άξονα περιστροφής της (αυτοί ονομάζονται «εξωτερικοί παράγοντες»), η γη περιοδικά εμφανίζει ψυχρές περιόδους που διαρκούν 90.000 έτη (εποχή των παγετώνων) και θερμές (όπως αυτή που διανύουμε τώρα) με διάρκεια 10.000 έτη. Είναι οι λεγόμενοι “Milankovitch Cycles” : Πρώτα αυξάνεται από τους εξωτερικούς παράγοντες η μέση θερμοκρασία της γης και μετά οι ωκεανοί αποβάλλουν CO2 στην ατμόσφαιρα (με καθυστέρηση περίπου 800 ετών) που ενισχύει τη θέρμανση. Σε ορισμένες περιπτώσεις η αύξηση της θερμοκρασίας και της συγκέντρωσης CO2 συμβαδίζουν. Ο τελευταίος παγετώνας κορυφώθηκε πριν από 30.000 χρόνια περίπου, εδώ και 11.000 χρόνια βρισκόμασταν στην θερμή εποχή και περίπου το 1.000 μΧ άρχισε η είσοδος στην ψυχρή εποχή, μάλιστα πολύ ομαλά η θερμοκρασία της γης έπεσε κατά περίπου 0,5 oC μέχρι τις αρχές του 18ου μΧ αιώνα. Οπότε και άρχισε ξανά να ανεβαίνει. Σημειώνεται ότι η διαφορά ανάμεσα στη μέση θερμοκρασία της γης κατά τη θερμή και ψυχρή περίοδό της είναι 6 oC, ναι αυτή είναι όλο κι όλη η διαφορά που γεμίζει πάγους την Βόρεια Αμερική και την Ευρώπη !
Άλλη αιτία μεταβολής της γήινης θερμοκρασίας είναι η μεταβολή στην ηλιακή ακτινοβολία του ήλιου. Όντως, ο ήλιος παρουσιάζει μικρές μεταπτώσεις στη δραστηριότητά του και αυτές μπορούν να προκαλέσουν μικροαλλαγές στη θερμοκρασία της γης. Αυτές οι αλλαγές κυμαίνονται περί τους +- 0,2 oC, έχουν καταγραφεί αρκετές φορές στο πρόσφατο παρελθόν και έχουν υπολογισθεί ότι έχουν μια αρκετά καλή περιοδικότητα σε όλη την ιστορία της γης. Μια τέτοια περιοδικότητα στη δράση του ηλίου είναι και η λεγόμενη 11ετής που στα χρονικά άκρα της έχουμε ελάχιστη και μέγιστη ηλιακή δράση. Κατά διαστήματα παρουσιάζονται και τα λεγόμενα «Grand Minimum”, δηλαδή περίοδοι που η ηλιακή δραστηριότητα μένει χαμηλά για 50 ή περισσότερα χρόνια. Κατά το τρέχον διάστημα διανύουμε ένα «χαμηλό 11ετές» στην ακτινοβολία του και αυτό βοηθάει κάπως στη μείωση του ρυθμού ανόδου της θερμοκρασίας της γης, αλλά σίγουρα δεν μπορεί να αναστρέψει το ανησυχητικό φαινόμενο θερμοκηπίου.
Αναφέρεται επίσης ότι τα ηφαίστεια και οι εκρήξεις τους αυξάνουν την θερμοκρασία. Αυτό δεν ισχύει. Η θερμοκρασία της γης κατά μέσο όρο μειώνεται μετά από μεγάλες εκρήξεις ηφαιστείων λόγω της διασποράς μικροσωματιδίων κυρίως στην κατώτερη στρατόσφαιρα. Βεβαίως, προσωρινά και τοπικά αυξάνεται η θερμοκρασία της στρατόσφαιρας, όμως η θερμοκρασία της Τροπόσφαιρας μειώνεται στη συνέχεια σταθερά και μετά από μερικούς μήνες και ισορροπεί στο προηγούμενο επίπεδο. Και η συνολική θερμοκρασία του πλανήτη παραμένει σταθερή ή ελαφρά μειωμένη σε σχέση με την προ έκρηξης εποχή.
Για να κλείσουμε αυτόν τον κύκλο των αμφισβητήσεων, να αναφέρουμε εν τάχει και τους παρακάτω επικαλούμενους παράγοντες επηρεασμού της γης από «εξω-ανθρώπινους» παράγοντες :
– Κίνηση των τεκτονικών πλακών της γης και αλλαγή της τροχιάς της γης
Ισχύουν, μόνο που για τη μεταβολή της θερμοκρασίας της γης κατά +- 3oC μεσολαβεί χρονικό διάστημα μερικών εκατοντάδων χιλιάδων ή εκατομμυρίων ετών.
– Αλλαγή της κλίσης του άξονα περιστροφής τη γης
Όντως, έχει ήδη αναφερθεί παραπάνω, μόνο που η μεταβολή της θερμοκρασίας της γης κατά +- 3oC διαρκεί μερικές δεκάδες χιλιάδες χρόνια.
Η ακτινοβολία του σύμπαντος και η επίδραση των κομητών
Αυτά είναι επιστημονικά παντελώς ανυπόστατα για την ιστορία της γης (τελευταία 3 δισεκατομμύρια χρόνια). Επίδραση είχαν μόνο κατά τη διάρκεια δημιουργίας του ηλιακού συστήματος πριν από 5 δισεκατομμύρια χρόνια.
Αύξηση της θερμοκρασίας των ωκεανών
14 ερευνητές από 11 επιστημονικά ινστιτούτα, με επικεφαλής τον αναπληρωτή καθηγητή Λιλίνγκ Τσενγκ του Ινστιτούτου Ατμοσφαιρικής Φυσικής της Κινεζικής Ακαδημίας Επιστημών δημοσίευσαν (Ιανουάριος 2020) τα αποτελέσματα της τελευταίας τους έρευνας σύμφωνα με την οποία οι ωκεανοί της Γης σημείωσαν μέσα στο 2019 νέο ιστορικό ρεκόρ θερμοκρασίας. Οι επιστήμονες προειδοποίησαν ότι η θερμοκρασία των θαλασσών, όχι απλώς ανεβαίνει αλλά η άνοδος επιταχύνεται συνεχώς. Σύμφωνα με τα νέα στοιχεία, τα τελευταία δέκα χρόνια υπήρξαν τα πιο θερμά στην καταγεγραμμένη ιστορία για τις ωκεάνιες θερμοκρασίες, ενώ τα τελευταία πέντε χρόνια έχουν σημειωθεί πέντε διαδοχικά ρεκόρ.
Η έρευνα δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Advances in Atmospheric Sciences» και σ΄ αυτήν αναφέρεται ενδεικτικά ότι «Η ποσότητα θερμότητας που προσθέσαμε στους ωκεανούς του κόσμου κατά τα τελευταία 25 χρόνια ισοδυναμεί με 3,6 δισεκατομμύρια ατομικές βόμβες μεγέθους Χιροσίμα. Η άνοδος της θερμοκρασίας των ωκεανών είναι μη αμφισβητήσιμη και συνιστά περαιτέρω απόδειξη για την παγκόσμια υπερθέρμανση. Δεν υπάρχουν λογικές εξηγήσεις για αυτό το φαινόμενο πέρα από τις ανθρώπινες εκπομπές αερίων τύπων», πρόσθεσε ο επικεφαλής της έρευνας.
Βασικά Χαρακτηριστικά της Κλιματικής Μεταβολής
Από τις παρατηρήσεις και μετρήσεις στη βιόσφαιρα της γης και την δημιουργία κλιματικών μοντέλων, η επιστημονική κοινότητα καταλήγει στην εξής πρόβλεψη – περιγραφή της Κλιματικής Κρίσης στη γη :
Σταδιακή μεταβολή του παγκόσμιου κλίματος, μετατόπιση των κλιματικών ζωνών.
Σημαντική και γρήγορη αλλαγή του τοπικού κλίματος
Αλλαγή στις γεωργικές καλλιέργειες και τις γεωργικές πρακτικές
Δυσκολία προσαρμογής των ζωντανών οργανισμών στη γρήγορη κλιματική μεταβολή, εξαφάνιση ειδών.
Μετανάστευση των επιβαρυντικών παραγόντων για την υγεία, πανδημίες.
Ισχυρές πιέσεις για μαζικές ανθρώπινες μεταναστεύσεις
Σημαντική αύξηση των καταιγίδων και των πλημμυρών στις ήδη υγρές περιοχές
Επιδείνωση της ξηρασίας στις ήδη ξηρές περιοχές
Εκθετική αύξηση των πυρκαγιών, μεγα-πυρκαγιές, αδυναμία αντιμετώπισης αυτών με τεχνικά μέσα.
Καύσωνες : μεγαλύτεροι σε διάρκεια, εντονότεροι και συχνότεροι
Καταστροφή ή σημαντική μείωση των τροπικών δασών
Ακραία καιρικά φαινόμενα, αύξηση φυσικών καταστροφών
Υφαλάτωση των παραθαλάσσιων περιοχών, σημαντική μείωση αποθεμάτων πόσιμου νερού
Λιώσιμο των πάγων στους πόλους και στους παγετώνες
Αύξηση της στάθμης των θαλασσών (μέχρι + 2,0 μ εάν δεν ληφθούν μέτρα)
Αλλαγή των πλανητικών θαλάσσιων ροών
Καταστροφή του κοραλιογενούς υφάλου του Νότιου Ειρηνικού Ωκεανού
Τεράστιο κόστος αντιμετώπισης των συνεπειών
Πιο συγκεκριμένα :
Ήδη παρατηρούμε σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις στα οικοσυστήματα και στους ανθρώπινους πληθυσμούς – όπως η τήξη των θαλάσσιων πάγων στην Αρκτική – ακόμα και με τη σημερινή αύξηση της θερμοκρασίας στους 0,8 °C σε σύγκριση με τα προβιομηχανικά επίπεδα. Αυτές θα μπορούσαν να προκαλέσουν θετικές ανατροφοδοτήσεις που θα επιφέρουν ακόμα μεγαλύτερη αύξηση της θερμοκρασίας και περαιτέρω δραματικές επιπτώσεις στα οικοσυστήματα του πλανήτη.
Η 4η Έκθεση Αξιολόγησης (AR4) της IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change) προβλέπει επιπλέον :
- Μέσα στις επόμενες δεκαετίες, τα αποθέματα νερού που είναι αποθηκευμένα στους παγετώνες και στις χιονισμένες περιοχές θα μειωθούν προκαλώντας ελλείψεις νερού σε περισσότερο από 1 δις ανθρώπους
- Το 20% με 30% όλων των ζωντανών οργανισμών στον πλανήτη θα αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο εξαφάνισης, αν η άνοδος της μέσης παγκόσμιας θερμοκρασίας ξεπεράσει τους 1,5-2,5°C.
- Σε χαμηλότερα γεωγραφικά πλάτη, και κυρίως σε ξηρές και τροπικές περιοχές, ακόμα και μικρές αυξήσεις της θερμοκρασίας της τάξης των 1°C – 2°C, αναμένεται να αυξήσουν τον κίνδυνο λιμών
- Μετά το 2080 πολλά εκατομμύρια ανθρώπων αναμένεται να επηρεαστούν από πλημμύρες στα σπίτια και τις επιχειρήσεις τους εξαιτίας της ανόδου της στάθμης της θάλασσας κάθε χρόνο. Σε ιδιαίτερο κίνδυνο βρίσκονται πυκνοκατοικημένες περιοχές, καθώς και περιοχές που βρίσκονται σε χαμηλό υψόμετρο με περιορισμένες ικανότητες προσαρμογής.
Ο «Δεκάλογος» στης παγκόσμιας κλιματικής κρίσης συνοψίζεται στα εξής :
- Η κλιματική αλλαγή είναι εξωφρενικά ακριβή υπόθεση
Καταστροφή περιουσιακών στοιχείων, βίαιοι εκτοπισμοί, ξηρασίες, εξαφανίσεις ειδών και πολλά αντίστοιχα φαινόμενα θα έχουν επιπρόσθετο κόστος για την παγκόσμια οικονομία. Μέχρι το 2030, η κλιματική αλλαγή αναμένεται να κοστίσει στην παγκόσμια οικονομία 700.000.000.000 δολάρια ετησίως, σύμφωνα με τους ερευνητές. - Εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι θα εκτοπιστούν μέχρι το 2050
Όπως αναφέρει ο Αντόνιο Γκουτέρες, Ύπατος Αρμοστής του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, το 2008, 36.000.000 άνθρωποι εκτοπίστηκαν από τις φυσικές καταστροφές. Τουλάχιστον 20.000.000 από αυτούς τους ανθρώπους εκδιώχθηκαν από τα σπίτια τους από καταστροφές που σχετίζονταν με την αλλαγή του κλίματος, όπως η ξηρασία και η άνοδος της στάθμης της θάλασσας, δήλωσε ο Γκουτέρες. Ο Εσωτερικός Οργανισμός Μετανάστευσης υπολογίζει ότι 200.000.000 άνθρωποι μέχρι το 2050 θα αναγκαστούν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους λόγω των περιβαλλοντικών αλλαγών, ή επιδημικών ασθενειών. - Εξάπλωση δάγκειου πυρετού και ελονοσίας
Η θανατηφόρα λοιμώδης νόσος της ελονοσίας, στοίχισε 627.000 ζωές το 2012. Ωστόσο, η ταχύτερα αναπτυσσόμενη λοιμώδης νόσος στον κόσμο είναι ο δάγκειος πυρετός, με μια 30πλάσια αύξηση στην συχνότητα εμφάνισης της νόσου κατά τη διάρκεια των τελευταίων 50 ετών, αναφέρει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας. Καθώς οι θερμοκρασίες ανεβαίνουν και τα μοτίβα των βροχοπτώσεων αλλάζουν εντείνοντας την υγρασία, τα κουνούπια που μεταφέρουν ασθένειες είναι πιθανόν να εξαπλώνονται σε ευρύτερες περιοχές και να ζουν περισσότερους μήνες το χρόνο, σύμφωνα με το Συμβούλιο Άμυνας των φυσικών πόρων. Όμως το σημαντικότερο πρόβλημα θα είναι η εμφάνιση νέων και δύσκολα αντιμετωπίσιμων ασθενειών, κυρίως σε συνδυασμό με την εντατική πτηνοτροφία και κτηνοτροφία ! - Οι πυρκαγιές θα οκταπλασιαστούν μέχρι το 2100
Για κάθε ένα βαθμό Κελσίου που αυξάνεται η θερμοκρασία, η περιοχή που καίγεται από πυρκαγιές θα αυξηθεί κατά έναν παράγοντα δύο έως τέσσερα. - Ένα επιπλέον 8% του παγκόσμιου πληθυσμού θα βιώσει λειψυδρία μέχρι το 2100
Το 2013, περίπου 1,3 δισεκατομμύρια άνθρωποι ζούσαν σε περιοχές με λειψυδρία, σύμφωνα με μια μελέτη. Οι ερευνητές υπολόγισαν ότι ένα επιπλέον 8% του πληθυσμού, θα εισέλθει σε κατάσταση «νέας ή επιβαρυντικής λειψυδρίας αποκλειστικά και μόνο λόγω της αλλαγής του κλίματος με αύξηση της θερμοκρασίας κατά 2 βαθμούς Κελσίου μέχρι το 2100.» - Οι τυφώνες θα μπορούσαν να γίνουν μέχρι και 11% πιο έντονοι και 20% πιο υγροί μέχρι το 2100
Ο βασικός καταστροφικός παράγοντας που κοστίζει δισεκατομμύρια δολάρια στα παράκτια κράτη είναι οι τυφώνες. Πρόσφατη εθνική αξιολόγηση του κλίματος διαπίστωσε ότι η κατηγορία 4 και 5 τυφώνων (οι ισχυρότεροι) έχουν αυξηθεί σε συχνότητα, ένταση και διάρκεια από το 1980. Οι επιστήμονες επισημαίνουν ότι η «η τάση αυτή αναμένεται να συνεχιστεί» και ότι η κλιματική αλλαγή μόνο χειρότερα μπορεί να κάνει την κατάσταση. - Απειλούνται 136 από τα πιο ιστορικά μέρη του κόσμου
Αν η παγκόσμια θερμοκρασία αυξηθεί κατά ένα βαθμό Κελσίου, πάνω από 40 από τις τοποθεσίες παγκόσμιας κληρονομιάς θα βυθιστούν μέσα στα επόμενα 2.000 χρόνια, ενώ αν η θερμοκρασία αυξηθεί 3 βαθμούς Κελσίου, ο αριθμός αυτός ανέρχεται σε 136 θέσεις. Ιστορικά κέντρα πόλεων όπως η Βενετία, η Κωνσταντινούπολη, και η Αγία Πετρούπολη, είναι από τα πρώτα που επηρεάζονται.
- Κάποια μικρά νησιωτικά έθνη θα χαθούν
Νησιά με χαμηλό υψόμετρο στις τροπικές περιοχές είναι ιδιαίτερα ευάλωτα στην άνοδο της στάθμης της θάλασσας. «Έχει προταθεί ότι η ίδια η ύπαρξη ορισμένων κρατών απειλείται από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας που συνδέεται με την υπερθέρμανση του πλανήτη», εξηγεί η IPCC - Το 100% των υφάλων απειλούνται με εξαφάνισης μέχρι το 2050
Η κλιματική αλλαγή δημιουργεί δυσμενείς συνθήκες για την επιβίωση των κοραλλιογενών υφάλων. Εάν οι παγκόσμιες και τοπικές απειλές για τους υφάλους συνεχιστούν, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή, όλοι οι ύφαλοι είναι πιθανό να εξαφανιστούν μέχρι το 2050, σύμφωνα με ευρήματα του Ινστιτούτου Παγκόσμιων Πόρων.
Η αύξηση της οξύτητας των ωκεανών που δημιουργείται από υψηλότερα επίπεδα διοξειδίου του άνθρακα σημαίνει λιγότερα ανθρακικά ιόντα, ένα βασικό συστατικό για την κατασκευή του σκελετού των κοραλλιών. Από την προβιομηχανική εποχή, τα επίπεδα ανθρακικών ιόντων των ωκεανών έχουν μειωθεί κατά 25% σύμφωνα με την έκθεση. - Επιπλέον 20.000.000 περισσότερα παιδιά θα πεινάσουν μέχρι το 2050
Μια έκθεση από το Παγκόσμιο Πρόγραμμα Τροφίμων αναμένει ακραία καιρικά φαινόμενα όπως πλημμύρες, ξηρασίες, πυρκαγιές δασών, και τροπικούς κυκλώνες που θα βλάψουν τα καλλιεργήσιμα εδάφη, απειλώντας την ασφάλεια των τροφίμων για εκατομμύρια ανθρώπους. Οι κλιματικές επιπτώσεις στην απόδοση των καλλιεργειών θα αυξήσουν τον αριθμό των υποσιτισμένων παιδιών κατά περίπου 11.000.000 α στην Ασία, 10.000.000 στην Αφρική και 1.400.000 στις ΗΠΑ και τη Λατινική Αμερική, ανέφερε η έκθεση.
Ο περιορισμός της αύξησης της θερμοκρασίας στους 2°C (αντί των 6,2 oC που θα συμβεί αν δεν ληφθούν μέτρα), έχει αναγνωριστεί από το σύνολο της επιστημονικής κοινότητας, αλλά και από την Ευρωπαϊκή Ένωση, ως απαραίτητη προϋπόθεση για να αποφύγουμε τις χειρότερες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
Οι επιπτώσεις της Κλιματικής Μεταβολής στην Ελλάδα
Ινστιτούτο Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης, Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών
ΑΣΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ
Κλιματικές προβλέψεις για τη Μεσόγειο εκτιμούν ότι η περιοχή θα γίνει θερμότερη και ξηρότερη με αυξημένη συχνότητα εμφάνισης ακραίων καιρικών φαινόμενων. Οι συνθήκες αυτές συνιστούν απειλή για τις αστικές περιοχές λόγω του αυξημένου κινδύνου πρόκλησης πλημμύρων και επεισοδίων καύσωνα. Τέτοιες κλιματικές μεταβολές θα έχουν αναπόφευκτες περιβαλλοντικές επιπτώσεις, συμπεριλαμβανομένων των επιπτώσεων στη διαθεσιμότητα των υδάτινων πόρων, τη διείσδυση αλμυρού νερού στον υδροφόρο ορίζοντα, την ατμοσφαιρική ρύπανση και τον κίνδυνο πυρκαγιάς σε περιαστικές δασικές εκτάσεις. Επίσης διάφοροι κοινωνικο-οικονομικοί τομείς θα επηρεαστούν σημαντικά. Η ανθρώπινη υγεία θα αποτελέσει ένα σημαντικό θέμα προβληματι-σμού στο πλαίσιο της αλλαγής του κλίματος, σε συνδυασμό με την πρόκληση της αυξανόμενης ζήτησης ενέργειας για ψύξη, καθώς και με τις αλλαγές στην εποχική διακύμανση του τουρισμού. Η ευπάθεια στην αλλαγή κλίματος είναι μεγαλύτερη για τις αστικές περιοχές με τα ακόλουθα χαρακτηριστικά: περιορισμένους οικονομικούς πόρους, ταχεία ανάπτυξη του πληθυσμού, ελλιπή χωροταξικό και κοινωνικο- οικονομικό σχεδιασμό
ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ
Οι συνθήκες για ανάπτυξη τουριστικών βιομηχανιών αναμένεται να βελτιωθούν στη Βόρεια και Δυτική Ευρώπη, πράγμα που μπορεί να οδηγήσει σε σταδιακή μετατόπιση των τουριστικών προορισμών προς βορρά και προς ορεινούς προορισμούς, επηρεάζοντας την προτίμηση των δυτικοευρωπαίων τουριστών για τη Μεσόγειο. Για παράδειγμα, οι ορεινές περιοχές θα μπορούσαν να γίνουν πιο δημοφιλείς, λόγω της δροσιάς που προσφέρουν το καλοκαίρι. Οι υψηλές θερινές θερμοκρασίες μπορεί να οδηγήσουν σε σταδιακή μείωση του θερινού τουρισμού στη Μεσόγειο, αλλά σε αύξηση την άνοιξη και ενδεχομένως το φθινόπωρο.
Έρευνες έχουν δείξει ότι οι κλιματικές αλλαγές θα συντελέσουν σε επιμήκυνση και εξομάλυνση της τουριστικής περιόδου σε Ελλάδα και Ισπανία έως το 2030. Μια παρατεταμένη τουριστική περίοδος στη Μεσόγειο θα κατανείμει περισσότερο ομοιόμορφα την άφιξη επισκεπτών και έτσι θα μετριαστεί η ζήτηση για παροχή νερού και ενέργειας κατά τους θερινούς μήνες.
Η διαθεσιμότητα και η παροχή νερού μπορεί επίσης να επηρεαστούν σημαντικά από τις μελλοντικές συνθήκες αλλαγής του κλίματος, όπως και η παροχή και ζήτηση ενέργειας. Ειδικότερα με την αυξημένη ζήτηση ενέργειας για ικανοποίηση των αναγκών κλιματισμού, πρέπει να αναζητηθούν εναλλακτικοί τρόποι παροχής και παραγωγής ενέργειας
Η ιστορία της παγκόσμιας κλιματικής πολιτικής
1994 : United Nations Framework Convention on Climate Change, UNFCCC)
1997 : Kυότο, Πρωτόκολλο, Συνάντηση κορυφής για το Κλίμα
2001 : Αποχώρηση των ΗΠΑ από το Πρωτόκολλο του Κυότο (G. Bush)
2006 : Μερική επιστροφή των ΗΠΑ στις κλιματικές δεσμεύσεις (B. Obama)
2007 : Μπαλί, Συνάντηση κορυφής για το Κλίμα
2009 : Κοπεγχάγη, Συνάντηση κορυφής για το Κλίμα
2016 : Παρίσι, Συνάντηση κορυφής για το Κλίμα
2021 : Γλασκώβη, Συνάντηση κορυφής για το Κλίμα
Συχνές Ερωτήσεις για την Κλιματική Κρίση
Η “Τρύπα του Όζοντος” αποτελεί αιτία της Κλιματικής Αλλαγής ?
Και ΝΑΙ και ΟΧΙ. Η “Τρύπα του Όζοντος” είναι βασικά μια ανθρωπογενής αραίωση στο στρώμα του όζοντος στην περιοχή πάνω από τον Νότιο Πόλο που παρουσιάζεται κυρίως κατά την Άνοιξη του Νοτίου Ημισφαιρίου. Το στρώμα του όζοντος, το οποίο βρίσκεται ψηλά στην ατμόσφαιρα, μας προστατεύει από τις βλαβερές υπεριώδεις ακτίνες (UV) που προέρχονται από τον ήλιο. Συγκεκριμένες ανθρώπινες δραστηριότητες, όπως η χρήση αερίων χλωροφθορανθράκων (CFC) που προέρχονται από φιάλες ψεκασμού και ψυκτικά υγρά και τα οποία διασπούν αλυσιδωτά τα μόρια όζοντος στην ανώτερη ατμόσφαιρα, δημιούργησαν ένα εκτενές άνοιγμα στο στρώμα του όζοντος του πλανήτη μας.
Θεωρητικά, έτσι αυξάνει η υπεριώδης ακτινοβολία που φτάνει στην επιφάνεια της γης, ενεργειακά όμως αυτή η αύξηση δεν είναι σημαντική και με βάση κάποιες επιπλέον διεργασίες της ανώτερης ατμόσφαιρας, το καθαρό αποτέλεσμα της τρύπας του όζοντος είναι να δροσίσουν τη στρατόσφαιρα περισσότερο από όσο θερμαίνουν την τροπόσφαιρα. (Μάθετε περισσότερα για την ατμόσφαιρα της Γης εδώ: https://climate.nasa.gov/news/2919/earths-atmosphere-a-multi-layered-cake/.) Αυτή η αύξηση, δηλαδή, των ακτίνων UV στην επιφάνεια της γης, δεν μπορεί να εξηγήσει τη θέρμανση της επιφάνειας του πλανήτη μας.
Τα καλά νέα είναι ότι πολλές κυβερνήσεις αναγνώρισαν τον κίνδυνο που ενέχουν τα CFC στο στρώμα του όζοντος της Γης και διεθνείς συμφωνίες έγιναν και εφαρμόστηκαν στη δεκαετία του 1980 για τη μείωση της παραγωγής CFC. Επιπλέον, αυτές οι χημικές ουσίες αντικαταστάθηκαν από υδροφθοράνθρακες (HFC). Από τη δεκαετία του 1990, τα επίπεδα επιφανειακής υπεριώδους ακτινοβολίας σταθεροποιήθηκαν και η μείωση των οπών του όζοντος συνέβαλε στη μείωση της υπεριώδους ακτινοβολίας, μάλιστα περισσότερο και από το αναμενόμενο. Ωστόσο, ενώ τα HFC έχουν βοηθήσει το στρώμα του όζοντος να ανακάμψει, κι αυτά εξακολουθούν να προκαλούν κάποια ζημιά στη βιόσφαιρα, με αποτέλεσμα η περιοχή να αναμορφώνεται πιο αργά από ό, τι περιμέναμε. Οι τρύπες του όζοντος εξακολουθούν να σχηματίζονται τακτικά στην Ανταρκτική.
Ενώ οι επιστήμονες αναμένουν ότι η τρύπα του όζοντος θα ανακάμψει με την πάροδο του χρόνου, εξακολουθούν να υπάρχουν πολλές φυσικές δυνάμεις που επηρεάζουν την πρόοδό της. Για παράδειγμα, δεδομένης της μεγάλης διάρκειας ζωής των χημικών ουσιών που καταστρέφουν το όζον στην ατμόσφαιρα, θα χρειαστούν δεκαετίες για να επιστρέψει η στιβάδα του όζοντος στα προβιομηχανικά επίπεδα. Τα τελευταία δεδομένα από τους δορυφόρους της NASA δείχνουν ότι το στρώμα του όζοντος ανακάμπτει σταθερά και ότι μια διαφαινόμενη βραχύβια αναζωπύρωση στην εκπομπή ρύπων που καταστρέφουν το όζον στην ανατολική Κίνα δεν θα είναι ικανό να καθυστερήσει σημαντικά την ανάκαμψη του προστατευτικού στρώματος «αντηλιακού» της Γης.
Συνοψίζοντας, οι αρνητικές αλλαγές στο στρώμα του όζοντος αντισταθμίζονται από θετικές αλλαγές στην ανθρώπινη συμπεριφορά, επιτρέποντας στο στρώμα του όζοντος να επανα-δημιουργηθεί. Ο ρόλος που παίζει η ίδια η τρύπα του όζοντος στην υπερθέρμανση του πλανήτη και η κλιματική αλλαγή που προκύπτει εξ αυτής είναι πάρα πολύ μικρός σε σύγκριση με τις επιπτώσεις που προέρχονται από τις ανθρώπινες δραστηριότητες.
Πώς γνωρίζουμε ποια ήταν τα επίπεδα των αερίων του θερμοκηπίου και της θερμοκρασίας στο μακρινό παρελθόν;
Τα “καρότα πάγου” είναι για τους ερευνητές επιστήμονες η καλύτερη πηγή ιστορικών δεδομένων για το κλίμα. Κάθε χειμώνα, λίγο χιόνι που καλύπτει τα υπάρχοντα στρώματα πάγου της Αρκτικής και της Ανταρκτικής παραμένει και συμπιέζεται σε ένα νέο λεπτό στρώμα πάγου. Με την εξαγωγή κυλίνδρων πάγου (καρότα, πυρήνες πάγου) από παγετώνες πάχους χιλιάδων μέτρων, οι επιστήμονες μπορούν να αναλύσουν σκόνη, τέφρα, γύρη και φυσαλίδες ατμοσφαιρικού αέρα που έχουν παγιδευτεί μέσα σ΄ αυτό. Οι βαθύτεροι ανακαλυφθέντες πυρήνες πάγου είναι περίπου 800.000 ετών. Τα σωματίδια που παγιδεύτηκαν στο εσωτερικό των καρότων δίνουν στους επιστήμονες στοιχεία για ηφαιστειακές εκρήξεις, την έκταση της ερήμου και τις δασικές πυρκαγιές. Η παρουσία ορισμένων ιόντων υποδηλώνει προηγούμενη δραστηριότητα των ωκεανών, τα επίπεδα πάγου στη θάλασσα και ακόμη και την ένταση της ηλιακής ακτινοβολίας. Οι φυσαλίδες που εκλαμβάνονται από τα καρότα αποκαλύπτουν ακόμη και τη σύνθεση της αρχαίας ατμόσφαιρας, συμπεριλαμβανομένης της συγκέντρωσης των αερίων του θερμοκηπίου.
Άλλα εργαλεία για την εκμάθηση της αρχαίας ατμόσφαιρας της Γης αποτελούν οι δακτύλιοι ανάπτυξης στους κορμούς των δέντρων, οι οποίοι αποδείχθηκε ότι αποτελούν ένα πρόχειρο αρχείο για τη θερμοκρασία, την υγρασία και τη συννεφιά κάθε αυξητικής περιόδου. Μπορούν να μας δώσουν πληροφορίες για εποχές που χρονολογούνται περίπου μέχρι 2.000 χρόνια πριν. Τα κοράλλια σχηματίζουν επίσης δακτυλίους ανάπτυξης που παρέχουν πληροφορίες σχετικά με τη θερμοκρασία και τα θρεπτικά συστατικά στον τροπικό ωκεανό. Άλλοι “μάρτυρες”, όπως οι βενθικοί πυρήνες, επεκτείνουν τη γνώση μας για το κλίμα του παρελθόντος περίπου στο ένα δισεκατομμύριο χρόνια πριν.
Γιατί οι καταγραφές θερμοκρασιών του παρελθόντος ξεκινούν πάντα από το έτος 1880 ?
Τρία από τα πιο πλήρη συστήματα παρακολούθησης και καταγραφών θερμοκρασιών στον κόσμο – από το Ινστιτούτο Goddard της NASA για Διαστημικές Μελέτες, το Εθνικό Κέντρο Κλιματικών Δεδομένων της Εθνικής Ωκεανικής και Ατμοσφαιρικής Υπηρεσίας και το Κέντρο Hadley του Μετεωρολογικού Γραφείου του Ηνωμένου Βασιλείου – ξεκίνησαν το 1880. Βεβαίως, και πριν από το 1880, πραγματοποιούνταν μετρήσεις θερμοκρασίας με όργανα όπως τα θερμόμετρα. Το παλαιότερο σύστημα συνεχούς καταγραφής θερμοκρασιών είναι η Σειρά Δεδομένων Θερμοκρασίας της Κεντρικής Αγγλίας, το οποία ξεκίνησε το 1659, και το Κέντρο Hadley που πραγματοποίησε μετρήσεις από το 1850, αλλά τα δεδομένα πριν από το 1880 θεωρούνται από τους επιστήμονες ανεπαρκή για να μπορέσουν να εκτιμηθούν οι μέσες θερμοκρασίες για ολόκληρο τον πλανήτη. Τα δεδομένα που απαιτούνται για τον υπολογισμό θερμοκρασιών κατά τις παλαιότερες εποχές υπολογίζοντγαι από εγγραφές “μαρτύρων”, όπως πχ από δακτυλίους δέντρων, μετρήσεις γύρης και καρότα πάγου. Επειδή ακριβώς στην περίπτωση αυτή πρόκειται για διαφορετικά είδη δεδομένων, οι επιστήμονες γενικά δεν βάζουν εκτιμήσεις που βασίζονται σε “μάρτυρες” στα ίδια διαγράμματα που προέρχονται από γνήσιους καταγραφείς θερμοκρασιών.
Οι προαναφερθείσες υπηρεσίες καθώς και άλλοι οργανισμοί συλλέγουν δεδομένα θερμοκρασίας από χιλιάδες μετεωρολογικούς σταθμούς παγκοσμίως, συμπεριλαμβανομένων των ωκεανών και της Ανταρκτικής, καθώς και από δορυφόρους. Θα πρέπει να διευκρινισθεί παρόλα αυτά ότι, τα όργανα δεν είναι τέλεια κατανεμημένα σε όλο τον κόσμο και ορισμένες περιοχές μέτρησης έχουν αποψιλωθεί ή αστικοποιηθεί από το 1880, επηρεάζοντας έτσι τις θερμοκρασίες εκεί κοντά. Κάθε οργανισμός χρησιμοποιεί αλγόριθμους για να φιλτράρει τα αποτελέσματα αυτών των αλλαγών καταγραφών θερμοκρασίας και να κάνει στατιστικές παρεμβολές, όπου τα δεδομένα είναι αραιά, όπως στον τεράστιο Νότιο Ωκεανό, για να φτάσει στον υπολογισμό των παγκόσμιων μέσων όρων. Γενικά, και τα πέντε σύνολα δεδομένων καταλήγουν να συμφωνούν αρκετά καλά και κυρίως συμφωνούν σχετικά με την τάση της υπερθέρμανσης του πλανήτη από τη εποχή της Βιομηχανικής Επανάστασης.
Μήπως ο ίδιος ο ήλιος προκαλεί υπερθέρμανση του πλανήτη ?
ΟΧΙ.
Ο ήλιος σαφώς μπορεί να επηρεάσει το κλίμα της Γης, αλλά δεν ευθύνεται για την τάση υπερθέρμανσης που έχουμε παρατηρήσει τις τελευταίες δεκαετίες. Ο ήλιος δίνει τη ζωή, βοηθάει να κρατήσουμε τον πλανήτη αρκετά ζεστό για να επιβιώσουμε. Γνωρίζουμε ότι οι μικρές αλλαγές στην τροχιά γύρω από τον ήλιο και την κλίση του άξονα της Γης είναι υπεύθυνες για τον ερχομό και το τέλος των εποχών των παγετώνων. Αλλά η θέρμανση που έχουμε δει τις τελευταίες δεκαετίες είναι πολύ γρήγορη για να μπορεί να συνδεθεί με αλλαγές στην τροχιά της Γης και πολύ μεγάλη για να προκληθεί από την ηλιακή δραστηριότητα. Ένα από τα «ξεκάθαρα στοιχεία» που μας λέει ότι ο ήλιος δεν προκαλεί την υπερθέρμανση του πλανήτη προέρχεται από την εξέταση της ποσότητας ηλιακής ακτινοβολίας που φτάνει στην κορυφή της ατμόσφαιρας. Από το 1978, οι επιστήμονες παρακολουθούν αυτό το στοιχείο χρησιμοποιώντας αισθητήρες σε δορυφόρους, οι οποίοι μας λένε ότι δεν υπήρξε ανοδική τάση στο ποσό της ηλιακής ενέργειας που φτάνει στον πλανήτη μας.
Ένα άλλο αδιαμφισβήτητο στοιχείο είναι ότι εάν ο ήλιος ήταν υπεύθυνος για την υπερθέρμανση του πλανήτη, θα περιμέναμε να δούμε αύξηση της θερμοκρασίας σε όλα τα στρώματα της ατμόσφαιρας, από την επιφάνεια έως την ανώτερη ατμόσφαιρα (στρατόσφαιρα). Αυτό που στην πραγματικότητα παρατηρούμε και μετράμε είναι, θέρμανση στην επιφάνεια της γης και ψύξη στη στρατόσφαιρα. Αυτό συμφωνεί με τη θεωρία και τους υπολογισμούς που λένε ότι η υπερθέρμανση προκαλείται από τη συσσώρευση αερίων θερμοκηπίου κοντά στην επιφάνεια της Γης και όχι από τον «θερμότερο» ήλιο.
Ο ήλιος δεν ακτινοβολεί σταθερά στο ίδιο επίπεδο φωτεινότητας. φωτίζει και θολώνει ελαφρώς, χρειάζονται 11 χρόνια για να ολοκληρωθεί ένας τέτοιος ηλιακός κύκλος. Κατά τη διάρκεια κάθε κύκλου, ο ήλιος υφίσταται διάφορες αλλαγές στην εσωτερική του δραστηριότητα και στην εξωτερική του εικόνα. Τα επίπεδα της ηλιακής ακτινοβολίας αυξομειώνονται, όπως και η ποσότητα σωματιδίων που εκτοξεύει ο ήλιος στο διάστημα καθώς και το μέγεθος και ο αριθμός των ηλιακών κηλίδων και των ηλιακών εκλάμψεων. Αυτές οι αλλαγές έχουν μια ποικιλία επιδράσεων στο διάστημα, στην ατμόσφαιρα της Γης και στην επιφάνεια της Γης. Ο τρέχων ηλιακός κύκλος ξεκίνησε στις 4 Ιανουαρίου 2008 και φαίνεται να κατευθύνεται πτωτικά προς το χαμηλότερο επίπεδο δραστηριότητας των ηλιακών κηλίδων από τότε που ξεκίνησε η ακριβής τήρηση αρχείων το 1750. Αναμένεται να τελειώσει στις μέρες μας ή έως τα τέλη του 2020. Οι επιστήμονες δεν γνωρίζουν ακόμη με σιγουριά πόσο έντονος θα είναι ο επόμενος ηλιακός κύκλος.
Το παραπάνω γράφημα συγκρίνει τις παγκόσμιες μεταβολές της θερμοκρασίας της επιφάνειας της γης (κόκκινη γραμμή) και την ενέργεια του ήλιου που λαμβάνει η Γη (κίτρινη γραμμή) σε βατ (μονάδες ενέργειας) ανά τετραγωνικό μέτρο [W/m2] από το 1880. Οι ελαφρύτερες/λεπτότερες γραμμές δείχνουν τα ετήσια επίπεδα ενώ οι βαρύτερες/παχύτερες γραμμές δείχνουν τις τάσεις των 11 ετών κατά μέσο όρο. Οι μέσοι όροι έντεκα ετών χρησιμοποιούνται για τη μείωση του “φυσικού θορύβου” από έτος σε έτος στα δεδομένα, καθιστώντας τις υποκείμενες τάσεις πιο προφανείς. Η ποσότητα ηλιακής ενέργειας που λαμβάνει η Γη ακολουθεί τον φυσικό 11χρονο κύκλο μικρών αυξομειώσεων της ηλιακής ακτινοβολίας χωρίς καθαρή αύξηση από τη δεκαετία του 1950. Την ίδια περίοδο, η παγκόσμια θερμοκρασία έχει αυξηθεί σημαντικά. Επομένως, είναι σχεδόν αδύνατο ο ήλιος να έχει προκαλέσει την παρατηρούμενη τάση αύξησης της θερμοκρασίας του πλανήτη κατά τον τελευταίο μισό αιώνα.
Πηγή: NASA/JPL-Caltech
Δηλαδή, τι επίδραση έχουν οι ηλιακοί κύκλοι στο κλίμα της Γης;
Σύμφωνα με τη Διακυβερνητική Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC), η τρέχουσα επιστημονική συναίνεση είναι ότι οι μακροπρόθεσμες και βραχυπρόθεσμες αλλαγές της ηλιακής δραστηριότητας επηρεάζουν ελάχιστο το κλίμα της Γης. Η θέρμανση από αυξημένα επίπεδα αερίων θερμοκηπίου που παράγονται από τον άνθρωπο είναι στην πραγματικότητα πολλές φορές ισχυρότερη από οποιαδήποτε άλλη επίδραση λόγω των πρόσφατων διακυμάνσεων στην ηλιακή δραστηριότητα. Για περισσότερα από 40 χρόνια, οι δορυφόροι παρατηρούν την παραγωγή ενέργειας του ήλιου, η οποία έχει αυξηθεί ή μειωθεί κατά λιγότερο από 0,1 τοις εκατό κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Από το 1750, η θέρμανση που προκαλείται από τα αέρια του θερμοκηπίου που προέρχονται από την ανθρωπογενή καύση ορυκτών καυσίμων είναι πάνω από 50 φορές μεγαλύτερη από την ελαφριά επιπλέον θέρμανση που προέρχεται από τον ίδιο τον ήλιο κατά το ίδιο χρονικό διάστημα.
Οδεύουμε προς ένα «Grand Minimum»; Και αυτό μήπως επιβραδύνει την υπερθέρμανση του πλανήτη;
Όπως ήδη αναφέρθηκε, ο ήλιος βρίσκεται την εποχή αυτή σε ένα χαμηλό επίπεδο δραστηριότητας των ηλιακών του κηλίδων. Μερικοί επιστήμονες εικάζουν ότι αυτό μπορεί να είναι η αρχή ενός περιοδικού ηλιακού γεγονότος που ονομάζεται “μεγάλο ελάχιστο” στα αγγλικά ο όρος είναι «Grand Minimum». Άλλοι λένε ότι δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία για να υποστηρίξουν αυτή την υπόθεση. Κατά τη διάρκεια ενός “μεγάλου ελάχιστου”, ο ηλιακός μαγνητισμός μειώνεται, οι ηλιακές κηλίδες εμφανίζονται σπάνια και λιγότερη υπεριώδης ακτινοβολία φτάνει στη Γη. Τα μεγάλα ελάχιστα μπορούν να διαρκέσουν από δεκαετίες έως και αιώνες. Το μεγαλύτερο πρόσφατο τέτοιο γεγονός παρουσιάστηκε μέσα στη «Μικρή Εποχή των Παγετώνων» (τοποθετείται από τον 13ο έως μέσα του 19ου αιώνα): Ήταν το «Maunder Minimum», μια εκτεταμένη χρονική περίοδος μεταξύ των ετών 1645 και 1715, όταν ελαχιστοποιήθηκαν οι ηλιακές κηλίδες.
Αρκετές μελέτες τα τελευταία χρόνια εξετάζουν τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει ένα καινούργιο “μεγάλο ελάχιστο” του ήλιου στις θερμοκρασίες της επιφάνειας του πλανήτη μας. Αυτές οι μελέτες έχουν δείξει ότι, ενώ ένα “μεγάλο ελάχιστο” μπορεί να δροσίσει τον πλανήτη έως και 0,3 βαθμούς Κελσίου, αυτό, στην καλύτερη περίπτωση, θα επιβραδύνει απλώς (αλλά δεν θα αντιστρέψει) την υπερθέρμανση του πλανήτη που προκαλείται από τον άνθρωπο. Θα υπάρξει μια μικρή πτώση της ηλιακής ενέργειας που φθάνει στη Γη, αλλά μόλις τρία χρόνια τρέχουσας αύξησης της συγκέντρωσης διοξειδίου του άνθρακα θα το αντισταθμίσει. Επιπλέον, το “μεγάλο ελάχιστο” θα ήταν μέτριο και προσωρινό, με τις παγκόσμιες θερμοκρασίες να ανακάμπτουν γρήγορα μόλις ολοκληρωθεί το φαινόμενο.
Δεν υπάρχει επικείμενη «μίνι εποχή των παγετώνων»
Κάθε τόσο, ο ήλιος γίνεται λιγότερο δραστήριος για μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα, βιώνοντας πολύ λιγότερες ηλιακές κηλίδες και εκπέμποντας λιγότερη ενέργεια. Αυτό ονομάζεται “Grand Solar Minimum”. Την τελευταία φορά που συνέβη αυτό, συνέπεσε με μια περίοδο που ονομάζεται “Little Ice Age” (περίοδος εξαιρετικά χαμηλής ηλιακής δραστηριότητας από περίπου 1650 μ.Χ. έως 1715 στο βόρειο ημισφαίριο, όταν συνδυασμός ψύξης από ηφαιστειακά αερολύματα και χαμηλή ηλιακή δραστηριότητα παρήγαγε χαμηλότερες θερμοκρασίες επιφάνειας).
Πηγή: Το LASP Interactive Solar Irradiance Datacenter του Πανεπιστημίου του Κολοράντο
Κατά καιρούς, διάφοροι ερευνητές προβλέπουν ότι οι επερχόμενοι ηλιακοί κύκλοι μπορεί επίσης να παρουσιάζουν εκτεταμένες περιόδους ελάχιστης δραστηριότητας. Τα μοντέλα για τέτοιες προβλέψεις, ωστόσο, δεν είναι ακόμα τόσο τεκμηριωμένα, όσο τα μοντέλα που έχουμε για το κλίμα και δεν θεωρούνται οριστικά. Αν όμως, όντως συνέβαινε ένα τέτοιο Grand Solar Minimum, πόσο μεγάλο αποτέλεσμα θα μπορούσε να έχει; Όσον αφορά την κλιματική πίεση -ένας παράγοντας που θα μπορούσε να ωθήσει το κλίμα σε μια συγκεκριμένη κατεύθυνση -οι ηλιακοί επιστήμονες εκτιμούν ότι θα ήταν περίπου -0,1 W/m2, ο ίδιος αντίκτυπος περίπου τριών ετών αύξησης της τρέχουσας συγκέντρωσης διοξειδίου του άνθρακα (CO2). Έτσι, ένα νέο Grand Solar Minimum θα βοηθούσε μόνο για να αντισταθμίσει τη θέρμανση μερικών ετών που προκαλείται από ανθρώπινες δραστηριότητες. Τι σημαίνει αυτό? Η θέρμανση που προκαλείται από τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από την ανθρώπινη καύση ορυκτών καυσίμων είναι έξι φορές μεγαλύτερη από την πιθανή ψύξη δεκαετιών από ένα παρατεταμένο Grand Solar Minimum. Ακόμη και αν ένα Grand Solar Minimum διαρκούσε έναν αιώνα, οι παγκόσμιες θερμοκρασίες θα συνέχιζαν να αυξάνονται. Ο λόγος για αυτό είναι, όπως εξηγήσαμε, ότι πολύ περισσότεροι παράγοντες εκτός από την αυξομείωση στην ακτινοβολία που παράγει ο ήλιος αλλάζουν τις παγκόσμιες θερμοκρασίες στη Γη, και ο κυρίαρχος από αυτούς σήμερα είναι η θέρμανση που προέρχεται από τις ανθρωπογενείς εκπομπές αερίων θερμοκηπίου.
—
Είναι πολύ αργά για να αποτρέψουμε την κλιματική αλλαγή;
Η ανθρωπότητα έχει προκαλέσει μεγάλες κλιματικές αλλαγές που τις παρατηρούμε ήδη και άλλες περισσότερες που έχουμε ξεκινήσει και θα τις δούμε στο άμεσο μέλλον. Ωστόσο, αν σταματούσαμε σήμερα να εκπέμπουμε αέρια του θερμοκηπίου, η άνοδος της παγκόσμιας θερμοκρασίας θα σταματούσε μέσα σε λίγα χρόνια. Οι θερμοκρασίες θα συνέχιζαν τότε να παραμένουν υψηλές, σαν ένα οροπέδιο, και θα παραμείνουν αυξημένες για πολλούς, πολλούς αιώνες. Υπάρχει μια χρονική υστέρηση μεταξύ αυτού που κάνουμε και του όταν το αισθανόμαστε, αλλά αυτή η καθυστέρηση κρατάει λιγότερο από μια δεκαετία. Ενώ οι επιπτώσεις των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στο κλίμα της Γης μέχρι σήμερα είναι μη αναστρέψιμες στο χρονικό διάστημα που διαρκεί μια ανθρώπινη ζωή ή και περισσότερες, κάθε μικρή αποφυγή της μελλοντικής αύξησης της θερμοκρασίας του πλανήτη βοηθάει στη μείωση της υπερθέρμανσης, που διαφορετικά θα παρέμενε ουσιαστικά για πάντα σε σχέση με τη διάρκεια του πολιτισμού μας. Τα οφέλη από τις μειωμένες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου εμφανίζονται με το ίδιο χρονικό βήμα με τις πολιτικές αποφάσεις που οδηγούν σε αυτές τις μειώσεις.
Χωρίς σημαντικές δράσεις για τη μείωση των εκπομπών, η παγκόσμια θερμοκρασία βρίσκεται σε τροχιά αύξησης κατά 2,5 ° C έως 4,5 ° C (4,5 ° F έως 8 ° F) έως το 2100, σύμφωνα με τις τελευταίες εκτιμήσεις.
Ίσως να μην είναι και τόσο αργά για να αποφύγουμε ή να περιορίσουμε μερικές από τις χειρότερες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής θα περιλαμβάνει μια προσέγγιση δύο επιπέδων:
- «Μετριασμός» – μειώνουμε τη ροή των αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα
- «Προσαρμογή» – μαθαίνουμε να ζούμε και να προσαρμοζόμαστε στην κλιματική αλλαγή που έχει ήδη δρομολογηθεί. Ο βασικός προβληματισμός είναι, ποιες θα είναι οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα και άλλων ρύπων κατά τα επόμενα χρόνια;
—
Πώς αντιδρούν η ατμόσφαιρα, η γη και τα ωκεάνια συστήματα της γης στις αλλαγές συγκέντρωσης του διοξειδίου του άνθρακα με την πάροδο του χρόνου;
Η ποσότητα ανθρωπογενούς διοξειδίου του άνθρακα (CO2) που απορροφάται από τις μορφές ζωής της Γης, τον ωκεανό και άλλες «καταβόθρες» μπορεί να μειωθεί όσο περνάει ο καιρός. Οι φυσικές “καταβόθρες” άνθρακα (έτσι εννοούνται οι απορροφητές άνθρακα, σε αντίθεση με τις πηγές, που απελευθερώνουν άνθρακα) στη στεριά και στον ωκεανό έχουν γίνει λιγότερο αποτελεσματικοί με την πάροδο του χρόνου. Δηλαδή, φυσικοί απορροφητές CO2 που έως το έτος 1959 μπορούσαν να αφαιρέσουν περίπου το 60% των ετήσιων εκπομπών CO2 που προκαλούνταν από τον άνθρωπο, σήμερα πλέον αφαιρούν περίπου το 55%. Οι επιστήμονες ανησυχούν ότι αυτοί οι φυσικές καταβόθρες CO2 μπορεί να χάσουν ακόμη περισσότερο την απορροφητική τους ικανότητα στο μέλλον. Για παράδειγμα, η συνεχιζόμενη αποψίλωση των δασών στον Αμαζόνιο προκαλεί τη μετάβαση αυτής της περιοχής από σημαντικό απορροφητή σε εποχιακή πηγή CO2. Το αποτέλεσμα: μεγαλύτερο ποσοστό εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα που προκαλούνται από τον άνθρωπο φαίνεται ότι θα παραμένει στην ατμόσφαιρα. Αυτό θα ενισχύσει στη συνέχεια τη θέρμανση της επιφάνειας και του ωκεανού της Γης, θα οδηγήσει με τη σειρά του σε μείωση των χερσαίων αποθηκών πάγου και περαιτέρω άνοδο της στάθμης της θάλασσας για τους επόμενους αιώνες. Οι σημερινοί φυσικοί απορροφητές CO2 έχουν αρχίσει να γίνονται οι αυριανές πηγές διοξειδίου του άνθρακα, αυξάνοντας το ποσοστό των ετήσιων εκπομπών που παραμένουν στην ατμόσφαιρα της Γης.
Περίπου 20.500 χρόνια πριν, κατά το ψυχρότερο χρονικό διάστημα της τελευταίας παγετώδους εποχής (κοινώς αποκαλούμενη η “Εποχή των Παγετώνων”), τα επίπεδα CO2 ήταν περίπου 185 μέρη ανά εκατομμύριο (ppm), με βάση τα χρονολογημένα δείγματα αέρα που παγιδεύτηκαν σε φύλλα πάγου όπως αυτά ανιχνεύθηκαν σε καρότα πάγου που λήφθηκαν στην Ανταρκτική και τη Γροιλανδία. Μετά από 10.000 χρόνια και πάνω, ο κόσμος έφυγε από εκείνη την παγωμένη εποχή και μπήκε στη σημερινή ζεστή περίοδο, που ονομάζεται “Ολόκαινος”, αυτό έγινε και γίνεται επαναλαμβανόμενα στην ιστορία του πλανήτη, λόγω αργών μεταβολών στην τροχιά της Γης.
Με τον καιρό αυτό, τα επίπεδα CO2 αυξήθηκαν στα 265 ppm, που ήταν περίπου 1 ppm κάθε 125 χρόνια. Από 10.500 χρόνια πριν έως το έτος 1850, τα επίπεδα του CO2 αυξήθηκαν αργά σε περίπου 280 ppm, αύξηση στην οποία πιστεύεται ότι συνέβαλαν οι πρώτοι πολιτισμένοι άνθρωποι με την ανάπτυξη της γεωργίας και την αργή διαχρονική αποψίλωση των δασών . Από το 1850, τα επίπεδα CO2 αυξήθηκαν από τα 280 ppm στα σχεδόν 420 ppm. Οι επιστήμονες είναι βέβαιοι ότι αυτή η αύξηση συνδέεται άρρηκτα με την ανθρώπινη καύση ορυκτών καυσίμων (επιβεβαιώθηκε μάλιστα από τη χημική ανάλυση αυτής της αύξησης του CO2). Αυτό είναι σχεδόν 50% αύξηση των επιπέδων CO2 σε μόλις 171 χρόνια (περίπου 1 ppm κάθε 20 εβδομάδες)! Αυτό είναι πάνω από 300 φορές πιο γρήγορα από τη φυσική αύξηση των επιπέδων CO2 που σχετίζεται με τη φυσική θέρμανση της επιφάνειας της Γης που συνέβαινε πάντοτε καθώς αυτή εξέρχεται από την Εποχή των Παγετώνων.
Στο παρακάτω γράφημα, βασισμένο στη σύγκριση των ατμοσφαιρικών δειγμάτων που περιέχονται στα καρότα πάγου και σε πιο πρόσφατες άμεσες μετρήσεις, παρέχει στοιχεία ότι το ατμοσφαιρικό διοξείδιο του άνθρακα (CO2) έχει αυξηθεί σημαντικά από το τελευταίο μέγιστο των παγετώνων και από τους προβιομηχανικούς χρόνους. Με άλλα λόγια, τα τελευταία 800.000 χρόνια η συγκέντρωση CO2 στην ατμόσφαιρα δεν ξεπέρασε ποτέ τα 300 ppm.
(Πηγή: Luthi, D., et al.. 2008; Etheridge, D.M., et al. 2010; Vostok ice core data/J.R. Petit et al.; NOAA Mauna Loa CO2 record.) Find out more about ice cores (external site).