28.06.2022.
Αποσπάσματα από το βιβλίο της Jane Goodall* “Στη σκιά του ανθρώπου» – Εκδόσεις ΑΝΤΙΓΟΝΗ.
Είναι μια από τις πιο εντυπωσιακές πτυχές της κοινωνίας των χιμπατζήδων ότι, ενώ έχουν τόσο συχνά ξεσπάσματα αναστάτωσης και επιθετικότητας, από την άλλη, στο μεγαλύτερο διάστημα διατηρούν πολύ χαλαρές και φιλικές σχέσεις μεταξύ τους.
…
Όταν χαιρεντιόντουσαν υπήρχε συναισθηματική ένταση με αγκαλιές, φιλικά χτυπήματα και φιλιά στο λαιμό και έπειτα συνήθως άρχιζαν την αλληλοπεριποίηση. Κατά την διάρκεια αυτής, έπεφτε η ένταση που υπήρχε μεταξύ τους, φαίνεται ότι ηρεμούσαν από τη στενή φιλική φυσική επαφή. Επίσης, κάποιες φορές έτρωγαν ή κοιμόντουσαν αρκετά κοντά, ήσυχοι και χαλαροί, σαν να μην είχε υπάρξει ποτέ εκείνος ο πικρός ανταγωνισμός.
…
Ίσως το μυστικό κρύβεται στο ότι ένας αρσενικός χιμπατζής μπορεί να απειλεί ή επιτίθεται σ΄ έναν κατώτερο χωρίς δεύτερη σκέψη, αλλά συνήθως το ίδιο γρήγορα ηρεμεί το θύμα του με ένα άγγιγμα, ένα φιλικό χτύπημα στην πλάτη και με μια αγκαλιά καθησυχασμού.
…
Ο χιμπατζής σε έναν ζωολογικό κήπο είναι μάλλον σαν έναν άνθρωπο που βρίσκεται στη φυλακή για πολλά χρόνια και δεν έχει καμία ελπίδα να απελευθερωθεί. Ακόμη και αν ο χιμπατζής που βρίσκεται στον καλύτερο ζωολογικό κήπο, όπου υπάρχει μια μεγαλύτερη ομάδα και ένα μεγαλύτερος τσιμεντένιος περίφραχτος χώρος, είναι ένα πολύ διαφορετικό πλάσμα από τον χιμπατζή που γνωρίσαμε στο Γκόμπο (Τανζανία). Δεν έχει με κανένα τρόπο την ήρεμη αξιοπρέπεια, τη γαλήνη του βλέμματος ή την σημαντική ατομικότητα του άγριου χιμπατζή. Συνήθως εκδηλώνει μια παράξενη στερεοτυπική συμπεριφορά. Μπορεί να περιστρέφει ελαφρώς το ένα χέρι όταν περπατά, πάντα το ίδιο χέρι και πάντα από την ίδια πλευρά. Περπατά σέρνοντας τα βήματά του στο κλουβί και μπορεί να χτυπά το μεταλλικό πλαίσιο της πόρτας, πάντα στο ίδιο σημείο με τον ίδιο τρόπο και τον ίδιο ρυθμό. Αυτό είναι ένα αξιοθρήνητο απομεινάρι της εντυπωσιακής και εκπληκτικής επιθετικής επίδειξης του άγριου αρσενικού χιμπατζή.
…
Αν διατρέξουμε όλο το φάσμα των επικοινωνιακών σημάτων που δηλώνονται από τις στάσεις και τις χειρονομίες των χιμπατζήδων από τη μία και των ανθρώπων από την άλλη, θα βρούμε εκπληκτικές ομοιότητες για πολλές καταστάσεις .. Τότε θα καταλάβουμε ότι, οι στάσεις και οι χειρονομίες του ανθρώπου και του χιμπατζή, τα δύο πλάσματα έχουν διαγράψει μια εξαιρετικά παράλληλη πορεία ή ότι μοιραζόμαστε με τους χιμπατζήδες έναν κοινό πρόγονο στο πολύ θαμπό και μακρινό παρελθόν, έναν πρόγονου που επικοινωνούσε με τους υπόλοιπους του είδους του με φιλιά, αγκαλιές, αγγίγματα, φιλικά χτυπήματα και κράτημα των χεριών.
Ωστόσο, μια από τις τεράστιες διαφορές του ανθρώπου με τον πλησιέστερο ζωντανό συγγενή του είναι ότι οι χιμπατζήδες δεν έχουν αναπτύξει τη δύναμη του λόγου. Η λεκτική γλώσσα αποτελεί ένα πραγματικά τεράστιο άλμα στην εξέλιξη του ανθρώπου.
…
Είναι σίγουρο ότι ο άνθρωπος επισκιάζει τον χιμπατζή. Ωστόσο, ο χιμπατζής είναι ένα πλάσμα τεράστιας σημασίας για την κατανόηση του ανθρώπου. Όπως ο χιμπατζής επισκιάζεται από εμάς, έτσι κι αυτός επισκιάζει όλα τα άλλα ζώα. Έχει την ικανότητα να επιλύει αρκετά δύσκολα προβλήματα, μπορεί να χρησιμοποιεί και να κατασκευάζει εργαλεία για διάφορες χρήσεις, η κοινωνική δομή του, οι μέθοδοι επικοινωνίας με τους συντρόφους του είναι περίπλοκες και βρίσκεται σε ένα πρώιμο στάδιο αυτοσυνείδησης. Ποιος ξέρει πώς θα είναι οι χιμπατζήδες μετά από 40 εκατομμύρια χρόνια ? Εμείς έχουμε την ευθύνη να τον αφήσουμε να ζήσει, ώστε να του δώσουμε τουλάχιστον την δυνατότητα να εξελιχθεί.
* Η Jane Goodall, εμβληματική μορφή της έρευνας πεδίου και της σύγχρονης επιστήμης, με δεκάδες βραβεία και ευρεία αναγνώριση, ήταν η πρώτη που μελέτησε την κοινωνία των χιμπατζήδων στο φυσικό τους περιβάλλον, στην Τανζανία από το 1963 έως το 1980. Έμεινε μαζί τους για πάνω από δέκα χρόνια και τα πρωτογενή στοιχεία που κατέγραψε έγιναν αφορμή για να αλλάξει ο τρόπος που προσεγγίζουμε τις κοινωνίες των ζώων και να αναπτυχθεί ο τομέας της ηθολογίας.
Ξενοφών Ζήσης
Ηλεκτρολόγος Μηχανικός
Μέλος των ΟΠΚΜ
Οι εικόνες είναι από:
https://www.pexels.com/el-gr/photo/1238352/
https://www.pexels.com/el-gr/photo/33535/
